Κάποτε τα ονειρεμένα νησιά βούλιαζαν από τους τουρίστες. Τώρα οι τουρίστες έγιναν λιγοστοί αλλά οι κοραλλιογενείς ατόλες συνεχίζουν να βουλιάζουν μόνες τους. Ναι, δεν είναι λογοπαίγνιο. Οι εξωτικοί προορισμοί των ωκεανών χάνονται κάτω από τα πόδια των κατοίκων τους, όπως και η Βενετία, η Νέα Ορλεάνη, η Γροιλανδία... Μήπως μας περιμένει η τύχη της Ατλαντίδας;
Τουβάλου» στα πολυνησιακά σημαίνει «οκτώ μαζί». Αυτό ήταν το όνομα που διάλεξαν τα εννέα Νησιά Ελις (οκτώ κατοικήσιμα) όταν το 1978 απέκτησαν την ανεξαρτησία τους από τους Βρετανούς. Το κράτος τους απαρτίζεται από έξι κοραλλιογενείς ατόλες και τρεις βραχονησίδες 26 τετρ. χλμ. συνολικά. Είναι το νεαρότερο και δεύτερο μικρότερο μέλος του ΟΗΕ. Ενας ξένοιαστος ψαρότοπος του Νοτιοδυτικού Ειρηνικού κάπου ανάμεσα στην Αυστραλία και στη Χαβάη, όπου ο χρόνος κυλούσε πάντα αργά και χαλαρά. Τα τελευταία 12 χρόνια όμως ο χρόνος μοιάζει να τρέχει απελπιστικά γρήγορα. Ο λόγος είναι ότι οι 11.000 νησιώτες βλέπουν την ελάχιστη γη τους να χάνεται μέρα με τη μέρα κάτω από τα πόδια τους! H θάλασσα ανέβηκε τα τελευταία 100 χρόνια κατά 20 πόντους, αλλά την τελευταία δεκαετία το φαινόμενο φαίνεται ότι επιταχύνεται. Με το υψηλότερο σημείο των νησιών στα πέντε μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, οι κάτοικοι είναι σίγουροι ότι ο τόπος όπου γεννήθηκαν καταβαραθρώνεται και μέσα στα επόμενα 50 χρόνια θα πάψει να είναι κατοικήσιμος. Το αίτιο το αποδίδουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, άρα και στις βιομηχανικές χώρες που συμβάλλουν σε αυτό. Ετσι αποφάσισαν να γίνουν το πρώτο κυρίαρχο κράτος που δήλωσε επίσημα ότι χάνεται, αλλά και το πρώτο που απειλεί να πάει στα δικαστήρια τις ΗΠΑ και την Αυστραλία, ως υπαίτιους του χαμού του!Ο πλούσιος... θάνατος
Μια άλλη σημαντική παράμετρος έχει να κάνει με την «κληρονομιά του πολέμου». Το 1943 6.000 στρατιώτες των ΗΠΑ κατέσκαψαν το νησί για να κτίσουν αεροπορική βάση. Εστρωσαν με αεροδιάδρομο το ένα τρίτο της καλλιεργήσιμης γης χρησιμοποιώντας για οικοδομικό υλικό κοράλλια που ξέθαψαν από 11 ορυχεία-πηγάδια. Τα πηγάδια αυτά έμειναν ανοιχτές πληγές στον εύθραυστο φλοιό του εδάφους που επιτρέπουν στο θαλασσινό νερό να διαβρώνει την ενδοχώρα και να αλλοιώνει το πόσιμο νερό. Ακόμη χειρότερα: ενδέχεται η μακροχρόνια αυτή διαδικασία να έχει διαβρώσει και τα ασβεστολιθικά πετρώματα που υποβαστάζουν τις ατόλες, όπως ακριβώς συνέβη και στις Βερμούδες.
Είτε λοιπόν η θάλασσα ανεβαίνει εξαιτίας των αερίων του θερμοκηπίου είτε όχι, υπάρχουν σημάδια που μας θυμίζουν ότι η διάβρωση των εξωτικών νησιών συνδέεται άμεσα και με τη διάβρωση του τρόπου ζωής τους από τον καταναλωτισμό και την οικοδομική αφροσύνη του τεχνολογικού μας πολιτισμού. Είναι σκληρό να το λες, αλλά το να ζητά εκ των υστέρων ο «τοξικομανής» αποζημίωση από τον έμπορο που του πουλούσε τα «ναρκωτικά» απλώς του δίνει ελπίδες για έναν πιο πλούσιο... θάνατο. Το αν θα «τη γλιτώσει» όμως παραμένει τραγικά αμφίβολο.
Από το θερμοκήπιο στον καταψύκτη
Στο Παγκόσμιο Οικονομικό Συνέδριο του Νταβός τον Ιανουάριο ο διευθυντής του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Woods Hole της Μασαχουσέτης Δρ Robert Gagosian παρουσίασε μια ανατριχιαστική προοπτική του κλίματος: αν η ατμόσφαιρα συνεχίσει να θερμαίνεται, μπορεί να πυροδοτηθεί μια απότομη διαδικασία κατάψυξης της περιοχής του Βόρειου Ατλαντικού - όπου εδράζεται το 60% της παγκόσμιας οικονομίας.
Κατά τα λεγόμενά του, αυτό θα σημαίνει πτώση της θερμοκρασίας κατά δέκα βαθμούς στις BA ΗΠΑ και στη Δυτική Ευρώπη. Κάτι τέτοιο αρκεί για να αρχίσουν να εξαπλώνονται παγετώνες από τις Αλπεις, να παγώνουν ποτάμια, λιμάνια και αεροδρόμια, να δημιουργηθεί ανεπανάληπτη ενεργειακή κρίση, να καταστραφούν σοδειές και ιχθυοκαλλιέργειες, να αλλάξουν οι πηγές διατροφής μας - με λίγα λόγια, να αλλάξει ο κόσμος που ξέρουμε. Οσο για το «απότομο» της διαδικασίας, ο Gagosian είναι απελπιστικά ωμός: μπορεί να συμβεί μέσα στην επόμενη δεκαετία και να διαρκέσει εκατοντάδες χρόνια!
Τα στοιχεία που στηρίζουν μια τέτοια θεωρία έχουν συσσωρευθεί τα τελευταία 10-15 χρόνια. Τα όσα συνέβησαν όμως την τελευταία χρονιά έπεισαν τους ερευνητές να «πουν τα πράγματα έξω από τα δόντια». Ο πλανήτης ενδέχεται να επιστρέφει στην εποχή των παγετώνων.
Το κλειδί των κλιματικών αλλαγών βρίσκεται στα δύο βασικά συστατικά του κλίματος: την ατμόσφαιρα και τους ωκεανούς. H ατμόσφαιρα κυκλοφορεί τη ζέστη και την υγρασία ανά την υφήλιο, αλλά στην ουσία αναδιανέμει μόνο τη μισή από την ενέργεια που λαμβάνει η Γη από τον Ηλιο. H άλλη μισή μεταφέρεται από τους ωκεάνιους δρόμους.
Το κυκλοφορικό σύστημα του κλίματος στον ωκεανό αποτελείται από ένα πολύπλοκο σύστημα ρευμάτων που ονομάζεται Μέγας Ωκεάνιος Ιμάντας. Το πιο γνωστό στον κόσμο κομμάτι του είναι το Ρεύμα του Κόλπου (Gulf Stream), που μεταφέρει υδάτινους όγκους ισοδύναμους με 75 Αμαζονίους. Αυτό, αφού μεταφέρει θερμά και εν πολλοίς γλυκά νερά από τον Ισημερινό ως τη Γροιλανδία - αποδίδοντας πολύτιμη θερμότητα στην ατμόσφαιρά τους -, ψύχεται, καταδύεται στην άβυσσο και επιστρέφει στον Νότιο Ατλαντικό. Αν αυτός ο «ιμάντας μεταφοράς ενέργειας» διακόψει τη λειτουργία του, το Βόρειο Ημισφαίριο θα γίνει... παγωτό. Από τα πολύχρονα πειράματα στους πόλους και τα δείγματα πετρωμάτων που έχουν εξετάσει οι επιστήμονες είναι βέβαιοι ότι πριν από 12.000 χρόνια συνέβη κάτι τέτοιο στον Βόρειο Ατλαντικό και κράτησε... 1.300 χρόνια! Αυτή η περίοδος βαφτίστηκε Νεότερη Δρυάς και είναι μία μόνο από τις πολλές παρόμοιες που γνώρισε η Γη στην προϊστορία της.
Πριν από 1.000 χρόνια, σε μια περίοδο ασυνήθιστα υψηλών θερμοκρασιών - όπως σήμερα -, Βίκινγκς της Νορβηγίας αποίκησαν τη Γροιλανδία και τη BA Αμερική. Υστερα από 500 χρόνια αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις αποικίες τους, ακριβώς τότε που οι επιστήμονες πιστεύουν ότι συνέβη η τελευταία «διακοπή λειτουργίας του ιμάντα».
H κύρια ένδειξη που έχουν οι ωκεανολόγοι ότι αυτό θα συμβεί πάλι τώρα είναι οι μετρήσεις των υδάτων του Ρεύματος του Κόλπου που βυθίζονται στη Θάλασσα της Γροιλανδίας. Ηδη καταμετρούν ότι αυτά βυθίζονται κατά 20% πιο αργά απ' ό,τι τη δεκαετία του '70. Αν συνεχίσει έτσι, πότε θα σταματήσει ο «ιμάντας»; Στο 25%; στο 49%; στο 60%; Οι επιστήμονες λένε ότι θα συμβεί απότομα, σαν να κλείνει κάποιος τον διακόπτη.
Τον περυσινό Φεβρουάριο νέα δεδομένα χτύπησαν συναγερμό: τα παγόβουνα σε Βόρειο και Νότιο Πόλο άρχισαν να λιώνουν ταχύτερα - προσθέτοντας νέους υδάτινους όγκους στην «μπανιέρα» - και η πυκνότητα των επιπέδων αλάτωσης του Βόρειου Ατλαντικού έδειξε ότι πλησιάζουμε στο κρίσιμο σημείο. Οι ερευνητές έπαψαν πλέον να μιλούν για «ενδεχόμενο». Εχουν τη σιγουριά ότι θα περάσουμε από τις τροπικές καταιγίδες στις χιονοθύελλες και στους πάγους. Μας καλούν απλώς να ετοιμαστούμε ανάλογα. Πόσο ανάλογα; Καλύτερα πάντως και από τους... Βίκινγκς!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου